Zdrowe, zielone biura: Światło dzienne i oświetlenie

Zdrowie i samopoczucie
Przyjazne oświetlenie w biurze to połączenie odpowiedniego natężenia i jego równomierności, temperatury barwowej, odwzorowania barw i redukcji olśnienia. Precyzyjny dobór będzie sprzyjał skupieniu uwagi użytkowników, dostrzeganiu szczegółów, wyeliminuje objaw senności i nieprzyjemne dolegliwości oczu. W dłuższej perspektywie wpłynie to na ograniczenie ryzyka depresji i poważniejszych zaburzeń wzroku [7, 8]. Ponadto, prawidłowe oświetlenie reguluje zasięg i lokalizację powstawania cieni, te zaś wpływają na właściwą percepcję trójwymiarowych elementów pomieszczenia [9].

Aspekt psychologiczny
Obecnie użytkownicy budynków zdecydowanie cenią sobie komfort w miejscu zatrudnienia. Standard biur może pozytywnie wpłynąć na samoocenę pracownika i wizerunek firmy. Pomysłowe połączenie elementów oświetlenia zapewnia odczucie wysokiej satysfakcji wizualnej [8, 9]. Biurowce stawiające na światło naturalne są domeną nowoczesnych i luksusowych biur.

Zielone certyfikacje
Dla inwestycji ubiegających się o prestiżowe certyfikaty, w szczególności na wyższych poziomach, skrupulatne podejście do oświetlenia biur jest fundamentalne. Systemy takie, jak LEED, WELL czy BREEAM, wymagają przeprowadzenia specjalistycznych analiz z wykorzystaniem symulacji lub pomiarów dostępu do światła dziennego [11, 12]. Jeśli te działania wykażą, że projekt spełnia surowe wymogi, przynosi to szereg korzyści. Powierzchnia biurowa jest wysoce atrakcyjna dla najemców korporacyjnych, zaś finalni użytkownicy odczuwają znaczną poprawę komfortu i większą przyjemność z pracy.

Ukłon w stronę środowiska
Decyzje o układzie powierzchni biurowej i oświetleniu mają pośredni wpływ na redukcję konsumpcji energii podczas eksploatacji budynku. Dzięki optymalizacji dostępu promieni słonecznych do wnętrz można odnotować zyski cieplne, równocześnie ograniczając zapotrzebowanie na chłodzenie. Jeśli dodatkowo minimalizuje się ilość stref oświetlonych wyłącznie w sposób sztuczny, następuje zauważalny spadek zużycia energii elektrycznej. Odpowiednia strategia oświetlenia wnętrz dobrana na podstawie wnikliwej analizy cech obiektu, będzie więc korzystna nie tylko w ujęciu środowiskowym, ale i ekonomicznym [9, 11, 12].

 Zielone strategie w biurach: wskazówki projektowe

 Określenie czynników warunkujących dostęp do światła
Planując sposoby zapewniania światła dziennego, warto nie ograniczać się tylko do obowiązujących przepisów dotyczących przesłaniania. Odpowiednią iluminację gwarantuje początkowe rozważenie szeregu czynników częściowo niezależnych od projektu [10]. Należą do nich: położenie geograficzne, ekspozycja względem stron świata, średnie natężenie promieniowania słonecznego i zachmurzenie w różnych porach roku [12].

Rozważając przesłanianie budynku, dla biurowców warto dokonać schematycznej analizy widoczności nieba z perspektywy przyszłego stanowiska pracy w celu zapewnienia wszystkim użytkownikom podobnego poziomu komfortu wizualnego. Jeśli przesłanianie jest znaczne, warto redukować głębokość strefy przeznaczonej na biuro i rozważyć zwiększenie wysokości kondygnacji. Jest to zalecane w szczególności w lokalizacjach o gęstej zabudowie i dla budynków z wewnętrznym dziedzińcem lub atrium.

Rozstaw okien na kondygnacji typowej
Korzystne jest wybieranie jednakowego układu przeziernych i nieprzeziernych modułów fasady dla każdego piętra. Jeśli okna na całej elewacji są rozmieszczone w układzie nieregularnej szachownicy, iluminacja wewnątrz różni się znacząco na każdej kondygnacji [10]. W kontekście oświetlenia, piętro powtarzalne ze względu na jednakową powierzchnię i układ konstrukcji, nie jest już piętrem typowym. Aranżacja powinna więc być opracowana indywidualnie dla każdego rozstawu okien.

Użycie symulacji komputerowych
Na etapie koncepcji budynku warto skorzystać z kompleksowej symulacji dostępu światła. Analiza wyników dla całej powierzchni wewnętrznej, jeszcze bez uwzględnienia aranżacji, pozwoli na optymalizację wczesnych decyzji projektowych, w szczególności dobór parametrów szkła, takich jak współczynnik przepuszczalności światła Lt oraz wielkości przeszkleń dla poszczególnych fasad.

Dostosowanie aranżacji biura
Na etapie projektu wnętrz, mając wyniki symulacji oświetlenia całej kondygnacji, można podjąć obiektywne decyzje dotyczące układu pomieszczeń. Jeśli naturalne doświetlenie danej strefy nie jest imponujące, warto dobrać materiały wykończeniowe ścian, sufitów i podłóg o wysokim współczynniku odbicia światła oraz jasne meble. Sugerowane jest unikanie w tych miejscach otwartych przestrzeni pracy. Dobrze, by strefa komunikacji była oddzielona pełną przegrodą, równoległą do elewacji, co zapewni odbicie promieni słonecznych i rozjaśni przestrzeń [8, 13]. W pojedynczych pomieszczeniach głębokość pokoju i sytuowania stanowisk powinna być dostosowana w zależności od stosunku powierzchni przeziernej do powierzchni ściany zewnętrznej. Kluczem jest indywidualne podejście do stref o różnej ekspozycji na strony świata i innym przesłanianiu. W niektórych przypadkach, dla pomieszczeń bez dostępu do okna, można przemyśleć zastosowanie tuneli światłonośnych. Warto też wdrażać sugestie zielonych systemów certyfikacji – bezpośredni dostęp do okna w miejscach przebywania użytkownika powyżej 30 min. (BREEAM) i 60 min. (LEED) w sposób ciągły w ciągu dnia [11, 12]. Zaliczają się do nich też recepcja i pokoje spotkań.

Dostosowanie oświetlenia sztucznego
Po wykorzystaniu potencjału światła słonecznego, można podjąć właściwe decyzje dla instalacji oświetlenia. W biurach kluczowe jest dostosowanie lokalizacji opraw do układu stanowisk pracy, żeby ograniczyć zjawisko olśnienia. Warto też precyzyjnie podzielić strefy oświetlenia. Idealnie, gdy pojedyncza strefa obsługuje maksymalnie 4 stanowiska i może być sterowana z poziomu tej grupy pracowników [11]. Strefy należy również dostosować do konkretnego typu wykonywanej pracy. Komfort użytkownika zapewni zaprogramowanie różnych scen świetlnych, gdzie natężenie i temperatura barwowa dostosowana jest do danej czynności, pory dnia bądź roku [12]. Można rozważyć wyższy wskaźnik oddawania barw Ra niż minimum wymagane przez obowiązujące przepisy. W szczególności dotyczy to biur, w których prawidłowe odwzorowanie kolorów jest elementem pracy. W przestrzeniach bez okna, komfort zapewni chłodna barwa emitowanego światła, najbardziej zbliżona do naturalnego.

 Wzrok użytkownika przenosi się wielokrotnie z płaszczyzny pracy w różnych kierunkach, dlatego korzystniej jest, jeśli natężenie oświetlenia jest możliwie równomierne [8]. Jeśli projektowane są oprawy z fluorescencyjnymi źródłami, światła powinny mieć stateczniki elektroniczne, eliminujące efekt migotania [11]. Oprócz tradycyjnego sterowania manualnego, warto wprowadzić czujki obecności człowieka i światła dziennego, co przez odpowiednie zaprogramowanie, przyczyni się do dodatkowych oszczędności energii elektrycznej.
Analiza połączenia oświetlenia sztucznego z naturalnym w różnych wariantach umożliwi wybór najbardziej optymalnej strategii warunkującej komfort użytkowników danej powierzchni biurowej.

Materiał pochodzi z Raportu Polskiego Stowarzyszenia Budownictwa Ekologicznego PLGBC
Zdrowe zielone biura, 2018 r.

Biliografia:

[11] BRE Global Ltd. (2016). BREEAM International New Construction 2016 Technical Manual, Reference SD233, Issue 2.0.

[9] Bryan H. (1982). Seeing the Light, Progressive Architecture.

[13] CIBSE (1999). Lightning Guide, Daylighting and window design.

[7] Edwards L., Torcellini P. (2002). A Literature Study of the Effects of Natural Light on Building Occupants, NREL.

[10] O’Connor J., Tips for daylighting. The integrated approach. Ernest Orlando Lawrence Berkeley National Laboratory, LBNL-39945.

[12] U.S. Green Building Council, Inc. (2016). LEED Reference Guide for Building Design and Construction, v4.

[8] Veitch J.A. et al. (2008). Lighting Appraisal, Well-Being, and Performance in Open-Plan Offices: A Linked Mechanism Approach, Lighting Research and Technology.

www.plgbc.org.pl
www.facebook.com/PolishGreenBuildingCouncil